Ayvalık Panagia Phaneromeni Ayazması

Ayvalık Panagia Phaneromeni Ayazması

Kentin içindeki en ünlü ve en önemli dini yapı Panagia Phaneromeni Ayazması idi. Panagia’nın İkona’sı bir rüyanın
sonrasında yapılan bir kazı ile 28 Haziran 1852 yılında bulundu. Buraya 1867 yılında Khioslu Kaptan Mihalis
Papazis’in harcamalarıyla bir ayazma yapıldı. İlk ayazma 1890 yılında bozularak aynı yılda üzerine daha büyük bir
ayazma inşa edildi. Panagia Phaneromeni Ayazması kentin dini yaşantısında 1920 yılına kadar egemen oldu. Panagia
Phaneromeni Ayazması 1922’den sonra, bölgenin tümüyle Türklerin eline geçmesiyle etkinliğini tamamen
yitirdi. Ayvalık Panagia Phaneromeni Ayazması’nın bir kilise olmadığı kazılar sırasında kesin olarak anlaşıldı. Bu
yapının bir apsisi yoktu. Ayrıca yapı tümüyle bir antik, Hellenistik ve Roma Dönemi tapınağı biçiminde
yapılmıştı. Korinth düzeninde prostylos8 tapınak planına sahipti. Yani önünde dört tane sütun bulunur. Antik
Dönem’de Ayvalık’a en yakın olarak Pergamon Akropolisi’nde beş adet prostylos tapınak vardı. Hellenistik Dönemden
olan bu prostylos tapınakların yalnızca Orta Kentteki (Orta Gymnasion Tapınağı) korinth düzenindeydi. Öte yandan
Pergamon’da Orta Kentteki Demeter Tapınağı’nın Hellenistik Dönemdeki templum in antis yapısı, Roma Döneminde
andezit yerine mermerden korinth düzeninde prostylos plana dönüştürüldü9. Batı Anadolu’da Pergamon’dan başka,
Hellenistik Dönem’e tarihlenen Assos’ta “Agora Tapınağı”, Magnesia’da mimar Hermogenes’e verilen “Zeus Sosipolis
Tapınağı”, Didyma’da da Apollon Tapınağı içindeki “naiskos”, prostylos plana sahipti. Antik dönemde yakın bölgede
çokça görülen bu “prostylos” plan tipinin 19. yüzyılda Ayvalık’ta Panagia Phaneromeni Ayazmasında karşımıza
çıkması, bize göre şaşırtıcı bir sonuç değildir.

Adres: Gazi Kemal Paşa Mahallesi, 10400 Ayvalık/Balıkesir